Apology
I like very much listen to Music and work with my hands. Music played a central role in my life. Early, in my shool years I discovered J.S.Bach. His music motivated me to study the german language and go to Germany for advanced studies. His music motivated me to found in 1991 our university chorus "Fragiskos Leontaritis" and to start playing piano. A task proved to be quite difficult, time consuming and less productive than typing in my computer. Anyway, other than listening to music and typing, I like to a) construct furniture b) bind books c) plant trees d) build kites e) sail f) make repairs. I have done all these things, by times very intensively. In the last five years though I find myself more sitting, thinking and writing. In some sense my parerga (parerga = para+ergon = next to main work) transformed to another form of mental activity: generally thinking on various concepts and ideas. I plan to write here something that can serve as a beginning of discussion with virtual and real readers of my pages. I am interested to learn how many and which people share my thoughts and possibly correct them if something is incosistent or wrong. From this place I would like to express my gratitude to my friend John Galidakis: a real authority on, and player of the music of Bach. As you can see in his exceptional and reach in content site, his is an expert on music, especially on Bach, and an excelent programmer (he is the author of "Virtual Composer"). He helped me by translating many of my pages to english, especially the english version of my parerga.

Σκέψη-Συναίσθημα (Thinking-Feeling)
Διακρίνω ως διαφορετικές τις δύο ενέργειες: Σκέψη, Συναίσθημα.
Το χαρακτηριστικό της σκέψης είναι η οργάνωση. Στηρίζεται σε τρεις αρχές από τις οποίες παράγεται η μαθηματική λογική, τα μαθηματικά και η λογική σκέψη εν γένει. Σε πρακτικά προβλήματα η σκέψη μπορεί να τυποποιηθεί και να δοθεί προς χρήση σε άλλους.

Το συναίσθημα αντίθετα δεν παρουσιάζει ούτε την οργάνωση ούτε την ευστάθεια που αυτή συνεπάγεται. Είναι πάντοτε ιδιωτικής χρήσεως. Εμφανίζει έλλειψη αντίστοιχης οργανωτικής υποδομής και επεμβαίνει ως θαυματοποιός σε λογικές διαδικασίες, διακόπτοντάς τις ή ανατρέποντάς τις.

Υπάρχει μιά θεμελιακή αντίθεση ανάμεσα στα δύο αυτά στοιχεία. Μιά αντίθεση που ζεί μέσα σε κάθε άνθρωπο. Η μία δύναμις είναι η αυστηρή μαθηματική οργανωτική αρχή της λογικής, που έχει τα ίδια χαρακτηριστικά σε κάθε άνθρωπο και αποτελεί εργαλείο επιβίωσης και παραγωγής μηχανισμών, μηχανών και γενικώτερα γνώσης. Η άλλη δύναμις δεν έχει σαφείς αρχές, δεν έχει κοινά χαρακτηριστικά σε όλους και συχνά γίνεται όχημα (π.χ. παρόρμηση) εξαπάτησης και καταστροφής.

Η λογική εμφανίζεται σαν εργαλείο επιβίωσης. Επιβίωση δε, σημαίνει συναισθηματική ισορροπία ή αρμονία. Επομένως η λογική είναι ο εργάτης και το συναίσθημα ο άρχοντας που δρέπει, διαχειρίζεται και απολαμβάνει ή καταστρέφει τους καρπούς του δουλευτή. Η λογική επεξεργάζεται θέματα προς συγκεκριμένες κατευθύνσεις. Το πλήθος των κατευθύνσεων, συχνά αλληλοσυγκρουομένων, ωθεί στην ανάγκη συνολικής αντίληψης και απόφασης. Ετσι πράγματα που φαίνονται λογικά σωστά μπορούν να ανατραπούν σε μιά συνολική θεώρηση. Αυτή η συνολική θεώρηση είναι διαποτισμένη από συναίσθημα. Ετσι εμφανίζει το συναίσθημα μιά μη-κανονικότητα που το κάνει να μοιάζει σαν ένα πολιτικό σύστημα που άγεται και φέρεται από το εκάστοτε επικρατούν κόμμα. Ενας μυστήριος παντοδύναμος θεός μέσα στον μικρόκοσμο των λογικών σκέψεων ενός ανθρώπου.

Ενας πλούσιος συναισθηματικός κόσμος μου φαίνεται πως μοιάζει με ένα παρθένο τροπικό δάσος. Συναντά κανείς σ αυτό(ν) όλων των ειδών τα φυτά και όλων των ειδών τα ζωντανά σε μιά αρμονική συνύπαρξη και θαυμαστή ισορροπία.
Ενας πτωχός συναισθηματικός κόσμος μου φαίνεται πως μοιάζει με τον περιποιημένο κήπο και τα κουρεμένα σε σχήμα κύβων ή κώνων δένδρα και θάμνων ενός δημόσιου πάρκου.
Ο πρώτος κόσμος μοιάζει να περιέχει μιά βιολογική κλίμακα αυτοσυντηρούμενη. Ο δεύτερος φαίνεται εξαρτημένος από το κηπουρό. Το μέλον του είναι αβέβαιο χωρίς την παρουσία του. Ανάλογα με τις κλιματολογικές συνθήκες μπορεί να μετατραπεί βαθμιαία σε ζούγκλα ή σε έρημο.

Ανάλογα ένα οργανωμένο και λειτουργικό νοητικό μοιάζει με μιά πλούσια και νοικοκυρεμένη βιβλιοθήκη, όπου βρίσκεις γρήγορα ότι ζητά η ψυχή σου. Η πλούσια και νοικοκυρεμένη βιβλιοθήκη αντιπροσωπεύει την πνευματική παράδοση του κόσμου στην οποία ενσωματώνεσαι και την οποία εμπλουτίζεις και κληρονομείς παραπέρα. Αντίθετα ένα ανοργάνωτο νοητικό μοιάζει με μιά αποθήκη όπου τα πάντα στιβάζονται ακατάστατα, όπου κανείς δεν βρίσκει τίποτε και όλα σαπίζουν στην σκόνη και τον χρόνο.

Η φύση της αντίθεσης λογικής-συναισθήματος στον κάθε άνθρωπο μου φαίνεται αντίστοιχη της αντίθεσης δυνάμεων που τον υπερβαίνουν (κάποτε τις ονομάζει συλλογικά θεό) και δεν τις καταλαβαίνει και δυνάμεων που (νομίζει ότι) ελέγχει και χρησιμοποιεί (κάποτε τις ονομάζει συλλογικά αμαρτίες). Η αντίθεση αυτή κορυφώνεται σε δύο συναισθήματα που συγκλονίζουν την ύπαρξη. Το αίσθημα ελευθερίας και το αίσθημα αγάπης. Το αίσθημα μη-δέσμευσης και το αίσθημα δέσμευσης. Υπάρχει μιά τέτοια γεννήτρια τραγωδιών σε κάθε άνθρωπο. Φαίνεται η ελευθερία να οδηγεί σε μιά ανεμπόδιστη λειτουργία του νοητικού και μιά πειθαρχία της ύπαρξης στα συμπεράσματά του. Αντίθετα η αγάπη επεμβαίνει και θέτει φραγμούς στην λογική ανάλυση που θα μπορούσε να βλάψει το αντικείμενό της. Καθορίζει ένα είδος εθελοτύφλωσης. Κάθεται σαν κλώσσα προστατευτική πάνω από τα αυγά της που αποτελούν το περιεχόμενό της. Υλοποιεί την έννοια της στάσης.

Αντίθετα η ελευθερία υλοποιεί την έννοια της κίνησης με μιά αίσθηση κενότητας περιεχομένου. Μιά δύναμη-πλαίσιο, που δεν βρήκε ή δεν καθόρισε τίποτε ως περιεχομένο ή άξονα και δεν επέβαλλε καμμία καθορισμένη πορεία πέρα από την διατήρηση της κατάστασής της, της αυτοσυντήρησής της στην καθαρή και αδέσμευτη αναζήτηση. Η ανατρεπτική σκέψη εδώ είναι ότι και αυτό είναι μιά δέσμευση, ένα είδος αγάπης, επομένως, στην απόλυτη εφαρμογή της η ελευθερία πρέπει να αποδεσμευτεί και από την προσκόληση στην αυτοσυντήρησή της άρα να αυτοκαταργηθεί.

Υπάρχουν διάφορα ζητήματα εδώ που εμπλέκονται σ αυτόν τον παραλογισμό. Οι έννοιες ελευθερία και αγάπη δεν είναι εύκολο να ορισθούν ακριβώς. Τα λογικά κενά στον ορισμό τους οδηγούν σε παραλογισμούς. Αυτά αργότερα.

Τώρα θέλω να καταλλήξω με την φυσική τάξη αυτών των πραγμάτων. Η φύση φαίνεται να προτάσσει την αγάπη της ελευθερίας. Το νεογέννητο έχει την ανάγκη της δέσμευσης της μητέρας σ αυτό. Αν η δέσμευση αυτή είναι μικρή το νεογέννητο πεθαίνει ή μαραίνεται ψυχικά. Κατόπιν η αγάπη εξελίσσεται σε στήριξη της ελευθερίας και ανεξαρτησίας του ατόμου. Στην απόλυτη μορφή της η αγάπη τρέφει και στηρίζει το πνεύμα που θα την αμφισβητήσει.

Κάθε θέμα γεννά άλλα :

1. Τι σημαίνει ποιότητα σκέψης;
2. Τι σημαίνει ποιότητα συναισθήματος;
3. Πως διακρίνεται η ποιότητα σκέψης στον συγκεκριμένο άνθρωπο;
4. Πως διακρίνεται η ποιότητα συναισθήματος;
5. Πως αλληλεπιδρούν σκέψη-συναίσθημα;
6. Γιατί αλληλεπιδρούν;
7. Τονίζεται σε ορισμένους κάποιο από τα δύο περισσότερο;
8. Έχει λογική βάση το συναίσθημα και τούμπαλιν;
9. Είναι κάθε συναίσθημα συνδεδεμένο με το ένστικτο αυτοσυντήρησης;
10. Υγεία και αυτοσυντήρηση;
11. Η αυτοσυντήρηση της ασθένειας;
12. Είναι η συναισθηματική ανατροπή ευεργετική;
13. Εχει η ελευθερία περιεχόμενο;
14. Μπορεί το περιεχόμενο της αγάπης να είναι ανάξιο λόγου (λογικής);
15. Τι σημαίνει η φυσική πρόταξη της αγάπης;
16. Μπορούν ποτέ να συνυπάρχουν αρμονικά αγάπη και ελευθερία;
17. Πίστευε και μη ερεύνα ή ερεύνα και μη πίστευε;
18. Αν η λογική ανάλυση μπορεί να διαλύσει οτιδήποτε (οξύ);

Για τον πολιτισμό (On culture)
Ο πολιτισμός φαίνεται στην διαχείριση των απορριμάτων. Οι πολιτισμένοι άνθρωποι ζουν σε σαφή διαχωρισμό από τα σκουπίδια. Οι άλλοι ζουν μ΄ αυτά, ανάμεσά τους ή κάτω απ΄ αυτά.

Για τις δομές (On structures)
Παντού υπάρχουν δομές. Αργούμε να τις καταλάβουμε. Μας πήρε μερικές χιλιάδες χρόνια να καταλάβουμε την δομή των πραγματικών αριθμών. Αυτοί που δεν ξέρουν νομίζουν ότι οι μαθηματικοί κάνουν λογαριασμούς. Οι μαθηματικοί ασχολούνται με δομές. Οι λογαριασμοί είναι βοηθητικοί γιά την αποσαφήνιση των δομών. Το κύριο έργο όμως είναι η ανακάληψη δομών. Το ίδιο φαινόμενο παρατηρήται και στον προγραμματισμό. Το κάθε θέμα περιέχει δομές κεντρικής και δευτερεύουσας σημασίας. Καλός σχεδιασμός σημαίνει να βρείς τις βασικές δομές και τις σχέσεις τους. Το ίδιο συμβαίνει και σε όλες τις επιστήμες και στην ζωή.

Η εντρύφηση σε μιά δομή έχει τον χαρακτήρα του παιχνιδιού. Είναι ένα παιχνίδι με ολοένα αυξανόμενο ενδιαφέρον, καθώς ο νούς αποκτά ευχέρεια κίνησης και έκφρασης μέσα από την δομή. Η εικόνα είναι αυτή του μουσικού οργάνου. Όσο αυξάνεται η ευχέρεια έκφρασης μ αυτό τόσο αυξάνεται και η ηδονή της εντρύφησης σ αυτό. Ο νους περιέρχεται σε μιά κατάσταση διαρκούς εγρήγορσης, έξαρσης, και αδυνατεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις που ο ίδιος θέτει εις εαυτόν. Δεν φθάνουν οι ώρες της ημέρας για να ικανοποιηθεί η περιέργειά του και η ανάγκη επέκτασης της γνώσης του. Περιστέλλει τις άλλες και συγκεντρώνεται σε μιά κύρια δραστηριότητα που τον χαρακτηρίζει. Δημιουργήται ένας άξονας.

Αντίθετα ο νους που δεν πέτυχε να ανακαλύψει την δομή στην οποία να εντρυφεί, αναζητά τρόπους να δια-σκεδάσει την ανία του και δεν βρίσκει. Στην φύση του νου είναι μιά τάση προς το άπειρο που εκφράζεται με μιά απλειστία. Ο μόνος τρόπος ικανοποίησης αυτής της τάσης είναι να την διοχετεύσει σε μιά κατηγορία δομών, η ενασχόληση με τις οποίες του προξενεί ηδονή. Η αποτυχία στην δημιουργία άξονος δεν είναι ο μη-άξων. Είναι ο εικονικός ή ψεύτικος άξονας. Μιά κύρια δραστηριότητα που διχάζει, έλκει και απωθεί. Δεν παρέχει τις χάρες του παιχνιδιού και ωθεί σε άλλες αναζητήσεις. Οι οποίες όμως δεν μπορούν να ξεκολλήσουν τον νου από τον ψεύτικο και να τον οδηγήσουν σε έναν αλληθινό άξονα. Η απλειστία εκδηλώνεται τότε στα χρήματα, την εξουσία, τις διασκεδάσεις κτλ. υλοποιώντας στην ουσία την παύση του παιχνδιού. Μιά ματαιοπονία καταδικασμένη σε αποτυχία, αφού το άπειρο είναι πνευματικό, πολυποίκιλο, ανεξάντλητο και αυτά πεπερασμένα, μονότονα και γρήγορα εξαντλούμενα.

Οι δομές προσεγγίζονται με το παιχνίδι. Αντιπροσωπεύουν τους κανόνες του παιχνιδιού. Η εικόνα του παιδιού που παίζει είναι μια έκφραση αγαθού, μιά έκφραση μη-βίας. Αντίθετα η εικόνα ενός παιδιού που δεν παίζει έχει κάτι σκοτεινό και βίαιο εν δυνάμει. Πολύ περισσότερο η ψυχολογία ενός παιδιού που αντί να παίζει εξαναγκάζεται σε βάναυση εργασία. Το παιχνίδι με τους κανόνες του είναι το άριστο παράδειγμα δομής. Και η χαρά του παιδιού είναι η εικόνα του νου που ευτύχησε και πέτυχε να εκφρασθεί. Ορθά η λέξη σχολείο έχει την ρίζα της στο ρήμα σχολάζω, που θα πεί διακόπτω, παύω κάθε βάναυση εργασία.

Θέματα που εγείρονται

• Η πνευματική φύση των δομών (ιδέες)
• Η δυσκολία αναγνώρισής τους
• Τι μου ταιριάζει; (πρώτα η πνευματική υπόσταση)
• Αγνοια της πνευματικής υπόστασης ως αίτιο αποτυχίας
• Τα πιόνια του σκακιού για παιχνίδι με κανόνες ή για πετροπόλεμο
• Πρώτα να τις σέβεσαι, αν δεν τις καταλαβαίνεις
• Κάθε άνθρωπος; (φραγμένοι νόες, επίπεδο γενικότητας)
• Συμβιβαστότητα, μην χαλά το δικό σου το δικό μου παιχνίδι
• Πνευματικός πλούτος/φτώχεια και γνώση/άγνοια δομών
• Ο όχλος των ανειδίκευτων (η καταπάτηση των δομών)
• Ο όχλος των ειδικών (η δομή ως μέσον καταστροφής)
• Η φύση στην μέγκενη των δύο όχλων
• Αυστηρότητα, σοβαρότητα, πειθαρχία, οργάνωση
• Οι δομές ως μονάδες πνευματικής οργάνωσης
• Αποδιοργάνωση πνεύματος, περιβάλλοντος (αλληλεπιδράσεις)
• Το έργο του δασκάλου, προπονητής, διαιτητής
• Ανάλυση στο μη-παιχνίδι
• Η απλειστία ως προτέρημα
• Τα Μαθηματικά ως σχολείο δομών
• Η πρωτιά της Γεωμετρίας (σύνδεση δομής-αισθητικής)
• Ά-σχημο = μη-σχήμα
• Αντικειμενοστραφής προγραμματισμός (δομές λογισμικού)

Για το νόημα (On meaning)
Εννοώ το νόημα της ζωής. Νομίζω ότι δεν υπάρχει a priori. Το νόημα της ζωής δίδεται από τον άνθρωπο τον ίδιο. Είναι αποτέλεσμα απόφασης, επιλογής κατεύθυνσης της ζωής. Νοηματοδότηση. Μιά πράξη αυθαιρεσίας και πίστης που έχει όμως ένα φυσικό βιολογικό στήριγμα. Η ζωή έχει το νόημα που της δίνεις. Αυτά που κάνεις έχουν νόημα όταν σε ικανοποιούν και αντίστροφα. Αν σε ικανοποιούν αποκτούν νόημα. Δεν μπορείς να προσανατολιστείς προς οποιοδήποτε νόημα. Αν δεν το επιτρέπει η διάπλασή σου, δεν πρέπει να γίνεις παλαιστής ή σφυροβόλος.

Το νόημα δεν δίδεται. Κατακτάται. Είναι αντίθετο στο υπαρξιακό κενό. Η σωστή νοηματοδότηση ενεργεί όπως η ανάκτηση ερημικών εδαφών. Αντίστροφα δε η αποτυχία νοηματοδότησης μοιάζει με την εξάπλωση της ερήμου. Η δε κακή νοηματοδότηση (δυστυχώς υπάρχει κι αυτή) με την καταστροφή του περιβάλλοντος. Το υπαρξιακό κενό είναι η μεγαλύτερη απειλή, συνάμα και ευλογία, της ανθρώπινης ύπαρξης.

Στο ζώο η ατομική ύπαρξη εξαντλήται στην διαιώνιση του είδους του. Στην νεότητα, η ορμή των ενστίκτων μειώνει την αίσθηση του κενού. Το σφρίγος της σάρκας, ο έρωτας,δίνουν την αίσθηση αιωνιότητας. Η ζωή φαντάζει σαν αυτοσκοπός στα νεανικά μάτια. Οι ευγενείς νεανικές ψυχές, μόνον αυτές, λαμβάνουν κάποια μηνύματα του υποβόσκοντος υπαρξιακού κενού. Οι άλλοι είναι απορροφημένοι στην διαιώνιση. Οι περισσότεροι τελικά ταυτίζουν μ' αυτήν το νόημά τους και κατά κάποιον τρόπο εξαφανίζονται μόλις πραγματοποιήσουν τον στόχο τους. Οι λίγοι που αισθάνονται είναι οι προβληματικοί. Ταυτόχρονα είναι οι δημιουργοί στις τέχνες, τα γράμματα, τις επιστήμες. Το νόημα της ζωής εκτείνεται, γι' αυτούς, πέρα από την διατήρηση του είδους, σε ένα έργο πνευματικό, μιά ζωή δημιουργική.

Το τεράστιο άλμα ποσότητας/ποιότητας πνεύματος από τα άλλα ζώα δείχνει μιά γενική κατεύθυνση νοηματοδότησης. Η διατήρηση ή διαιώνηση της μορφής αυτής ζωής είναι χαρακτηριστικό ή μάλλον αυτός τούτος ο ορισμός του πνευματικού ανθρώπου. Το πνεύμα ενός ανθρώπου φαίνεται να είναι το δομικό κύτταρο ενός παγκόσμιου πνευματικού σώματος. Ενα σώμα που εξελίσσεται μέσα στους αιώνες και πλάθει τον χαρακτήρα του, όπως ο ένας άνθρωπος πλάθει τον δικό του, στον σύντομο χρόνο της ζωής του. Τα κύτταρα γεννιούνται και πεθαίνουν. Το σώμα μένει.

Μέσα απ' αυτήν την προοπτική, η νοηματοδότηση της ανθρώπινης ζωής δεν φαίνεται και τόσο αυθαίρετη ούτε a priori ποικιλόμορφη. Αντικειμενικά όμως είναι. Πρώτα διότι αυτά που λέγω δεν θεμελιώνονται μαθηματικά και δεν αποτελούν θέσφατα, αναιρετικά της ελευθερίας επιλογής. Κατόπιν, διότι η ποικιλία ενδημεί στο πνεύμα, στον φυσικό χώρο του απείρου. Εκ πρώτης όψεως το παγκόσμιο πνευματικό σώμα φαίνεται να υπάρχει μόνο στην φαντασία μερικών. Πιο πραγματικό φαντάζει το σώμα της παγκόσμιας μόλυνσης της ατμόσφαιρας από τα εργοστάσια και τις εξατμήσεις των αυτοκινήτων. Ωστόσο η δεύτερη ύπαρξη είναι συνοδό φαινόμενο της πρώτης.

Μου έρχεται στο μυαλό η αναλογία με την μουσική. Υπάρχει η μουσική. Το παγκόσμιο σώμα της που διαπλάθουν άξιοι συνθέτες, Bach, Beethoven, Mozart, μουσικές των λαών, κτλ. κτλ. Υπάρχουν και ηχητικοί ρύποι που χωρίς ευαισθησία και διακριτικότητα μας επιβάλουν την παρουσία τους. Το ερώτημα είναι κατά πόσον ο χαλκός, το αλαλάζον κύμβαλον, με τα τύμπανα στην μέγιστη ένταση των μεγαφώνων του, επωχούμενο με τα παχιά του λάστιχα, την ειδικά ενισχυμένη εξάτμιση, περιφερόμενο ανά τας οδούς και πλατείας της πόλης, είναι πιό υπαρκτό από τον Ιωάννη Σεβαστιανό, που μόλις και ακούγεται, ως ψίθυρος. Ποιές είναι οι πραγματικές και ποιές οι εικονικές υπάρξεις;

Το βίαιο και θορυβώδες φαίνεται πιο υπαρκτό από το ησύχιο καί ήμερο, το ευγενές, ανύπαρκτο σχεδόν. Ο αναιδής επιβάλλει δια της βίας την παρουσία του. Ο δημιουργός μένει αφανής κατά το μέτρο της αφοσίωσης στο έργο του. Όσο μεγαλύτερη ένταση έχει η δημιουργία του, τόσο αυξάνει η οδύνη του αποχωρισμού απ' αυτό και τόσο δυσκολότερα τον βλέπεις στο δρόμο ή τες συναναστροφές (Καβάφης). Υπάρχει εδώ μιά χαρακτηριστική διαφορά. Η ανυπαρξία ευρίσκεται σε διαρκή ανάγκη να διατυμπανίζει την παρουσία της, ενώ η ύπαρξη το αντίθετο.

Αποτυχία
Δεν είμαστε τόσο λεπτοί και τόσο διακριτικοί, όσο η φύση γενικά, και η φύση των πραγμάτων που καταπιανόμαστε, ειδικά, το απαιτεί. Είμαστε λίγο πιό χοντροκομένοι απ' όσο νομίζουμε. Αυτή η έλλειψη (ανύπαρκτη ή μικρή γιά τα μάτια μας) αποβαίνει όμως μοιραία. Το παιχνίδι αυτό παίζεται πολλές φορές στην διάρκεια μιάς ζωής. Η αποτυχία μπορεί να είναι στιγμιαία ή μόνιμη. Η επιτυχία είναι το όριο μιάς (άπειρης κατά κάποιο τρόπο) ακολουθίας στιγμιαίων αποτυχιών. Οι όροι της ακολουθίας προξενούν ολοένα και μικρότερη ζημιά. Ζημιά που τελικά συγκλίνει στο μηδέν, συχνά μετά θάνατον. Για τον λόγο αυτό δεν υπάρχει γρήγορη επιτυχία. Κάτι τέτοιο είναι πάντα απατηλό και πολλαπλώς ζημιογόνο.

Θέματα που εγείρονται

• Η έννοια και οι διαστρεβλώσεις της
• Το κυνήγι της γρήγορης επιτυχίας
• Αποτυχία εκδιδόμενη ως επιτυχία και αφελείς που χειροκροτούν
• Αποτυχία επιμέρους και αποτυχία γενική ή καθολική
• Η ανάπαυση στις δάφνες. Η αναίρεση της επιτυχίας.
• Η δια βίου παιδεία ως προϋπόθεση επιτυχίας
• Η προσθετικότητα των επι μέρους επιτυχιών

Περί γούστου
Κάποτε ζούσαν λίγοι άνθρωποι, με λίγα μέσα γιά να εκφράσουν το γούστο τους. Οι κακόγουστοι ήταν συνεπώς ακόμη λιγότεροι και δύσκολα εκφραζόντουσαν. Έτσι το περιβάλλον έμενε όμορφο. Τα σπίτια είχαν, τουλάχιστον, λίγα πράγματα. ΄Εβγαινες από το σπίτι σου και έβλεπες ωραία πράγματα. Αυτά άλλαξαν πιά. Είμαστε πολλοί. Πάρα πολλοί. Καί έχουμε πολλά μέσα και τρόπους να εκφράσουμε το γούστο μας. Επειδή δε το τελευταίο, αν δεν το θεραπεύσει μακροχρόνια παιδεία, είναι συνήθως κακό και επειδή ελάχιστοι θεραπεύονται, το κακό αυξάνεται. Δύσκολα να βρεις σπίτι καλόγουστο. Τουλάχιστον ας είχε λίγα πράγματα. Το να βγείς δε από το σπίτι σου είναι μιά περιπέτεια που οδηγεί σε ναυτία, σε ωκεανό κακού γούστου, καταποντισμό. Έξω η ομορφιά καταλύθηκε. Πρέπει να πάς πολύ μακριά για να την βρεις.

Θέματα που εγείρονται

• Οι μυρωδιές, οι θόρυβοι, οι εικόνες, τα κτίσματα
• Ο μετασχηματισμός της έκφρασης σε παραγωγή σκουπιδιών
• Αν πέθαναν οι καλές τέχνες
• Το κακό γούστο έμφυτο και το καλό επίκτητο
• Οσο περισσότερες ανάγκες, τόσο πιό κακόγουστος
• Δημιουργία τεχνητών αναγκών (διαφήμιση)
• Παιδεία ως πρώτη ανάγκη
• Υπάρχει αντικειμενικός βαθμός γούστου;
• Αισθητικά πρότυπα
• Πως διδάσκεται το καλό γούστο; Γιατί όχι στα σχολεία;
• Αισθητικό έγκλημα και αστυνόμευση
• Ποιες αρχές είναι κοντά ή οδηγούν σε καλό γούστο, π.χ. το λίγο, το μικρό, το αθόρυβο, η αυτάρκεια;
• Ποιες σε κακό, π.χ. το πολύ, το μεγάλο, το θορυβώδες, οι ανάγκες;
• Η Γεωμετρία, το σχήμα και το ά-σχημο
• Εθισμός και αναγόρευση του κακού γούστου ως καλού. Η αρχή του γενικώτερου κακού.
• Πως βλάπτει η εξωτερική ασχήμια το εσωτερικό;
• Μαζικά προς την ασχήμια, κατά μόνας προς την ομορφιά
• Συγγένεια με την αλήθεια

Για τo Αγαθό (On good)
Είναι εξαιρετικά δύσκολο να περιγραφεί. Οι συγγραφείς αναγνωρίζουν την δημιουργία ενός ήρωα με καλό χαρακτήρα ως μία από τις δυσκολώτερες προκλήσεις σ' ένα μυθιστόρημα. Οι διαστρεβλώσεις, οι παραμορφώσεις, είναι πιασίματα, σημεία αναφοράς. Σαν τον άνθρωπο που έχει σωματικά ελαττώματα και τον θυμάσαι αμέσως απ' αυτό και κείνο το σημείο. Ανάλογα είναι τα εσωτερικά ελαττώματα. Είναι σημεία αναφοράς. Το αγαθό είναι ομοιογενές ως προς τα μέρη και ισοτροπικό. Όλα τα μέρη του είναι της ίδιας φύσης. Είναι μιά ατμόσφαιρα περισσότερο, σαν το ασύληπτο χρώμα του ουρανού. Περιέργως ορατό και όμως απροσπέλαστο. Εναργές ακατάπαυστα, όμως διακριτικό. Σημαίνει αυτό μιά σύνδεση ποιότητας και μεγέθους. Οι δυσκολίες περιγραφής δεν είναι μόνο δυσκολίες συνδεδεμένες με την ποιότητα, αλλά και με την ποσότητα. Όπου δεν υπάρχει η καθολικότητα, αρχίζουμε τις εκπτώσεις και ψάχνουμε γιά πτυχές και σπαράγματα που προσεγγίζουν το καλό. Τούτος έχει ωραίο πρόσωπο, αυτή ωραίο σώμα, τούτος ωραία μαλιά κτλ. Ανάλογα και στα ψυχικά χαρίσματα. Οι παραμορφώσεις είναι τα πιασίματα. Θυμίζουν τις φιγούρες του καραγκιόζη αλλά και τα ξυλάκια, με τα οποία τις πιάνει ο καραγκιοζοπαίκτης και τις κινεί, πίσω απ' το πανί.

Για τo Άπειρο (On infinite)
Κι αυτή μιά δύσκολη έννοια. Στα Μαθηματικά, χρειάστηκαν χιλιάδες χρόνια για να γίνει κατανοητή. Ακόμη υπάρχουν αρκετοί (ακόμη και Μαθηματικοί) που αγνοούν ότι υπάρχουν άπειρα είδη απείρου, το αριθμίσιμο, το υπερ-αριθμίσιμο κ.ο.κ. Εδώ μ' ενδιαφέρει ο συσχετισμός του με την καθημερινή μας δραστηριότητα. Κατ' αρχήν δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια σχέση. Ίσως η διαιώνιση του είδους, η ατομική και η συλλογική επιβίωση δηλώνουν κάποια συμμετοχή στο άπειρο. Όμως το ηλιακό σύστημα, ίσως και το σύμπαν έχουν ημερομηνία λήξης. Ο συνειρμός είναι άστοχος. Το άπειρο συνδέεται με την νόηση. Το σύστημα που το ανακάλυψε και το διατύπωσε. Εκδηλώνεται ή συμμετέχει στην νόηση του καθενός. Η ανάπτυξη της νόησης είναι ευθέως ανάλογη της αίσθησης του απείρου που έχει. Μπορεί να είναι νόηση της μέτρησης στα δάκτυλα, όπου το "πολύ" είναι μονοψήφιο. Μπορεί να είναι ψηφιακή, όπου όλα είναι αριθμήσιμα. Από την παντελή αναισθησία προς την έννοια, συναντάμε όλες τις βαθμίδες, μέχρι την πλήρη αίσθηση, μαθηματική και μη. Φαίνεται πάντως πως ο νους έχει ανάγκη αυτής της αίσθησης. Στην πορεία ανάπτυξής του, το χαρακτηριστικό που συνδέεται μ' αυτήν την ανάγκη του είναι η απληστία. Η απληστία, που δεν γνωρίζει όριο στο αντικείμενό της, είναι η έκφραση στην πράξη, της ειδικής αίσθησης του απείρου του συγκεκριμένου νοός. Νομίζω ότι κάθε νούς έχει ανάγκη ενός απείρου συστήματος, το οποίο να τον κατατρώγει. Ένα είδος χρόνου που αναλίσκει το πνεύμα του, όπως ο πραγματικός χρόνος την ζωή. Κι αν ο νους δεν πετύχει να προσανατολισθεί σ' ένα δημιουργικό άπειρο σύστημα, πέφτει σ' ένα λιγότερο ή περισσότερο καταστροφικό. Η κατάπτωση σηματοδοτήται με μιά ολοένα μικρότερη αίσθηση του απείρου. Η καθημερινότητα καταιγισμός λεπτομεριών και ασημαντότητας. Τροφός κατάθλιψης, που επισημαίνει την διάσταση της θλιβερής πραγματικότητας και φραγής από την φυσική ανάγκη του νου για έκταση και απεριόριστο. Υπάρχουν διάφορα συστήματα στα οποία αυτή η ανάγκη βρίσκει διέξοδο. Κύρια η θρησκεία/φιλοσοφία, οι τέχνες και οι επιστήμες. Γενικά, διανοητικές δραστηριότητες στις οποίες υποτάσσεται/συντονίζεται, λιγότερο ή περισσότερο η καθημερινή δραστηριότητα. Αντίθετα, στην πορεία εκφυλισμού του νού έχουμε και αντιστροφή της ιεράρχισης. Η διανοητική δραστηριότητα υποτάσσεται/συντονίζεται στην καθημερινότητα. Πολύ εύκολα καταλλήγει ο άνθρωπος σε αδιέξοδο. Η δημιουργική πορεία δεν χαρίζεται ποτέ. Κατακτάται με πολλή προσπάθεια. Η μη δημιουργική πορεία είναι συνυφασμένη με διεκπεραίωση ξένων υποθέσεων. Σημαντικών γιά άλλους ενδεχομένως. Αλλά για μάς τους ίδιους αδιάφορων έως αηδιαστικών.

Το Ψέμα (The Lie)
Το ψέμα είναι μέσον επιβίωσης. Συναντάται σε όλα τα ζώα, σαν προσποίηση γιά την προσέγγιση και την σύλληψη του θύματος. Μοιάζει με το δόλωμα που οδηγεί στο ψάρι. Για τον άνθρωπο, το θύμα μπορεί να έχει πολλές μορφές: φυτικό, ζωϊκό, εαυτός, συνάνθρωπος, κατάσταση, εντύπωση, συναίσθημα, συλλογισμός, ιδέα κτλ. Παρόλο που η έκταση του είναι όση και ολόκληρης της γής, παρόλο που συναντάται σε κάθε τόπο και χρόνο, είναι δευτερογενές φαινόμενο. Είναι εργαλείο/συνέπεια της βούλησης για επιβίωση. Επιβίωση που διαμορφώνεται ανάλογα με τα όνειρα και τις φιλοδοξίες του ανθρώπου. ΄Αλλος θέλει να ζήσει ως Ναπολέων, άλλος ως ψαράς, άλλος ως ταξιδευτής, άλλος ως συγγραφέας, άλλος ως παράσιτο κτλ.

Το πρώτο στάδιο του ψέματος είναι η προσπάθεια επιβίωσης σε μιά συγκεκριμένη κατεύθυνση. Εκεί υπάρχει το ψέμα προς δύο κατευθύνσεις: ο εαυτός και οι άλλοι. Κατόπιν ο αγώνας να πείσεις τον εαυτό σου και τους άλλους. Π.χ. ο Ναπολέων πρέπει να πιστέψει ότι έχει το δικαίωμα να ρίχνει τους ανθρώπους στην φωτιά, γιά λόγους που μόνον αυτός καταλαβαίνει. Επίσης πρέπει να πείσει τους στρατιώτες του, ότι αξίζει να θυσιάζονται, όταν τους το ζητήσει. Σε πολύ μικρότερη κλίμακα, το φαινόμενο επαναλαμβάνεται σε κάθε άνθρωπο. Σε κάθε μικρό Ναπολέοντα ή στρατιώτη κάποιου Ναπολέοντα.

Το δεύτερο στάδιο του ψέματος είναι το ψέμα-ζωής ή ζωτικό-ψέμα ή παραμύθιασμα. Σ' αυτό ο άνθρωπος έχει απόλυτα πεισθεί ότι είναι πλασμένος σύμφωνα με τις ιδέες του και τα όνειρά του. Παριστάνει λοιπόν τον Ναπολέοντα, ανεξάρτητα από την επικρότηση ή αποδοχή των άλλων. Παράγεται τότε η έννοια του "ψώνιου". Έννοια που παραπέμπει στην αγορά κάποιου ενδύματος που το φοράμε με ιδιαίτερη ευχαρίστηση στην μοναξιά αλλά και στην αγορά. Εδώ το ψέμα έχει εδραιωθεί εσωτερικά σε έναν ρόλο διαρκούς κατάλυσης της ουσίας. Εδώ η αλήθεια οδηγεί τον πάσχοντα σε κατάρρευση, σε απόγνωση, σε παράνοια και τρέλα. Ή και σε ένα Τρωϊκό πόλεμο, με κίνητρο ασήμαντο, ξόδεμα δυνάμεων, μηχανοραφίες και Δούρειους ίππους για ένα τίποτε, ένα πουκάμισο αδιανό (Σεφέρης).

Αυτό είναι ένα ασφαλές κριτήριο: το αν η αλήθεια, αποκαλυπτόμενη, σε συγκροτεί ή σε καταλύει. Η δυσκολία ευρίσκεται στην εφαρμογή του. Από τα πολλά ψέματα διαφθείρονται και οι έννοιες: αλήθεια, συγκρότηση, κατάλυση. Έτσι η εξαγωγή συμπεράσματος μέσω ενδοσκόπησης γίνεται δύσκολη. Αναγκαία η έξωθεν καλλή μαρτυρία. Σαν γενικό συμπέρασμα, μπορούμε να πούμε ότι λίγοι είναι αυτοί που η αποκάλυψη της αληθείας τους συγκροτεί και περισσότεροι αυτοί που οχυρώνονται πίσω από κάποιο ζωτικό ψέμα, υποφέροντας σε κάθε αποκάλυψή της. Ειδικά για τους απατεώνες, η συγκάληψη της αληθείας είναι ταυτόσημη με την επιβίωση τους, είτε τα θύματά τους είναι λίγα άτομα, είτε ολόκληρη η κοινωνία. Ακόμη λιγώτεροι είναι οι ερευνητές, οι αναζητητές της αλήθειας. Αυτοί που αντλούν ηδονή από την αποκάλυψή της. Εδώ έχουμε μια σπανιότατη αντιστροφή των όρων. Αυτούς των οποίων η επιβίωση είναι ταυτόσημη με την αποκάλυψη της αλήθειας.

Καθώς περνούν τα χρόνια, μου φαίνεται ότι το ψέμα είναι ευθέως ανάλογο προς τα λόγια και αντιστρόφως ανάλογο προς τα έργα αισθητικού περιεχομένου. Παίρνω για παράδειγμα τον Ιωάννη Σεβαστιανό Μπαχ. ΄Αφησε πίσω του ένα τεράστιο έργο, τόσο σε όγκο όσο και ποιότητα. Ρεύμα, ποταμός αληθείας και αισθητικής (Μπαχ = ρυάκι, στα Γερμανικά) αναβλύζει απο αυτό το έργο. Ατέλειωτη εργασία, δημιουργία στην σιωπή, αισθητικό αποτέλεσμα, ανακούφιση για τους άλλους. Αυτά τα πράγματα είναι αντίθετα προς το ψέμα.

Προσθέτω την λέξη "Αισθητικό", σε μιά προσπάθεια να ορίσω το δημιουργικό έργο. Αυτό που δεν καταστρέφει το περιβάλλον και τον άνθρωπο. Ένα έργο που η δράση του μοιάζει με αυτόν του άνθους. Κοσμεί, δηλώνει ευαισθησία, βοηθά με την παρουσία του, χωρίς αρνητικές παρενέργειες, για τον ίδιο και τους άλλους. Είναι δύσκολο να βρεθεί ένα τέτοιο έργο. Τόσο δύσκολο όσο και η αλήθεια. Υπάρχει εδώ η ίδια ασάφεια όρων.

Για την Δικαιοσύνη (On Justice)
Στην φύση τον κανόνα τον ορίζει και τον επιβάλλει ο ισχυρότερος. Εμείς οι άνθρωποι προσπαθούμε (ορισμένοι) να θεσπίσουμε μιά έννοια ισότητας μεταξύ μας που γεννά την έννοια του δικαιώματος και του δικαίου. Δυστυχώς δεν μπορεί να ορισθεί επακριβώς τι σημαίνει δύο άνθρωποι να είναι ίσοι. Στην πραγματικότητα ποτέ δεν είναι. Ούτε βιολογικά, ούτε πνευματικά, ούτε συναισθηματικά κτλ.. Επίσης η εξέλιξη των χαρακτήρων θέτει επιπλέον προβλήματα. Λ.χ. πόσο ίσοι είναι ένας φονιάς που σκότωσε πέντε-έξι με έναν καλό γιατρό που έχει σώσει μερικές εκατοντάδες. Στην πράξη ο Γόρδιος Δεσμός λύνεται με μίμηση της φύσης. Το δίκαιο του ισχυροτέρου. Την ανισότητα εκμεταλευόμενοι οι πονηρότεροι προτείνουν και επιβάλλουν μιά ασαφή ισότητα. Δεν έχει κανείς παρά να διαλογισθεί πάνω στην εικόνα του κόσμου. Είναι μιά εικόνα ισονομίας και δικαίου ή μιά εικόνα αδικίας και εκμετάλευσης των πολλών από τους λίγους; Επικρατούν οι αγαθότεροι οι μήπως ορίζουν τα πράγματα οι πονηρότεροι ανακυρήσσοντας εαυτούς δικαίους και πολεμόντας όσους αντιμάχονται το δίκαιο που επιβάλλουν;

Η πιό τρανταχτή αντίφαση είναι η λεγόμενη εργατική νομοθεσία. Σε αυτήν παγκοσμίως θεωρείται θεμιτό ο εργάτης να πέρνει 5 ή 50 ή και 500.000 φορές μικρότερο μισθό από τον εργοδότη του. Θεσμοθετήται ως δίκαιο το να μπορεί ο εργοδότης να κάνει κρουαζιέρες με το γιώτ του, στην ουσία τεμπελιάζοντας όλη του την ζωή ενώ ο εργάτης του, που τον συντηρεί με την δουλειά του, να αρκείται σε ψίχουλα και να λιμοκτονεί. Αν ήταν στο χέρι μου θα έβαζα όριο. Ένα παγκόσμιο νόμο να περιορίζει την απληστία, να μην την αφήνει να εκτείνεται στο άπειρο και στον κανιβαλισμό. Θα μπορούσε λ.χ. να ορισθεί ότι ο εργοδότης μπορεί να κερδίζει το πολύ το τριπλάσιο του εργάτη του. Αν θέλει περισσότερα κέρδη να συμπαρασύρει σε αυτά και τους εργάτες του.

Άλλη μορφή αδικίας θεσμοθετημένης με την μορφή δικαίου φαίνεται στην παντοδυναμία του κεφαλαίου. Έζησα περίοδο όπου πήγαινες στην τράπεζα και πλήρωνες ένα λογαριασμό σου χωρίς επιβάρυνση. Κάποια στιγμή επέβαλλαν μιά επιβάρυνση. Κάθε συναλλαγή ένα μικρό ποσόν, ένα ευρώ και κάτι. Τον ίδιο χρόνο ή τον επόμενο οι τράπεζες σημείωσαν αύξηση των κερδών τους σχεδόν 100% αν θυμάμαι καλά. Οι πολίτες όμως εκλήθησαν να σφίξουν τα ζωνάρια ακόμη περισσότερο και σίγουρα αυτών οι μισθοί δεν αυξήθηκαν με το ίδιο ποσοστό. Το φαινόμενο αυτό μου φάνταξε επίσης σαν μιά κραυγαλέα μορφή αδικίας και εκμετάλευσης των πολλών από τους λίγους. Και η πολιτεία, ο θεματοφύλακας του δικαίου, στον ρόλο του αβανταδόρου, να κάνει τα στραβά μάτια, ότι τάχα δεν βλέπει τον τραπεζίτη να βάζει το χέρι του στην τσέπη του πολίτη να του παίρνει αναιδέστατα και προκλητικότατα ένα ευρώ και να το βάζει στην δική του.

Η ατέλεια της ανθρώπινης δικαιοσύνης φαίνεται στην καθυστέρηση της απονομής της. Το άδικο γίνεται ταχύτατα. Η αποκατάστασή του δικαίου ή δεν γίνεται ποτέ ή γίνεται με καθυστέρηση που φτάνει τα όρια του απίστευτου. Αν ορίσουμε τον πολιτισμό σαν μιά έννοια κράτους δικαίου, τότε είμαστε ακόμη στην κατάσταση των τετραπόδων αρπακτικών. Δεν έχουμε φθάσει ακόμη τον όρθιο άνθρωπο (homus erectus).

Υπάρχει μιά τάση προς το δίκαιο αλλά είναι τόσο ασθενής στο παγκόσμιο όσο και στον καθένα ξεχωριστά. Η δύναμη του ζώου είναι πολύ ισχυρή και συμβαδίζει με την αυθαιρεσία και την αδικία μέσα μας και έξω στον κόσμο. Η δικαιοσύνη είναι παράλληλη και ανάλογη με την πνευματική ανάπτυξη του ανθρώπου και όσο η τελευταία παραμένει σε νηπιακή κατάσταση τόσο και η πρώτη θα είναι στην περιοχή της ανυπαρξίας.

Γιά την Πνευματική Ανάπτυξη (On Mental Development)
Έχει μιά τελειότητα το σώμα. Οι αυτοματισμοί και οι ρυθμίσεις του αντιμετωπίζουν με επιτυχία όχι μόνο την καθημερινή ανάγκη του αλλά και τις αντιξοότητες και μικρές ή μεγάλες καταστροφές που συχνά επιφέρει το εξωτερικό περιβάλλον ή η ανοησία του πνεύματος που υποβαστάζει, όπως λ.χ. κάπνισμα, ποτά, λοιπά παραισθησιογόνα, παχυσαρκίες κτλ..

Σε αντίθεση με αυτή την έμφυτη ευστάθεια της βιολογικής ανάπτυξης εμφανίζεται η ασάφεια, αβεβαιότητα, ατέλεια, αστάθεια, ανεπάρκεια της όποιας πνευματικής ανάπτυξης, η οποία είναι πάντοτε συνδεδεμένη με ενσυνείδητη προσπάθεια. Υπάρχει εδώ μιά αξιοσημείωτη ομοιότητα της βρώμας και της κάθαριότητας. Η πρώτη επικάθηται απρόσκλητη. Συμβαίνει εν αδρανία πάντοτε. Η δεύτερη είναι αποτέλεσμα συνειδητής ενέργειας. Συνήθως η ανάπτυξη καταλλήγει σε αποτυχία. Δηλαδή απορρόφησή της από το σώμα, τους μηχανισμούς του και τις ανάγκες του.

Το σώμα φέρει πάνω του και συντηρεί έναν επαναστάτη τον οποίον αργά ή γρήγορα θανατώνει, συνήθως πολύ πριν καταλλήξει και το ίδιο. Και η διαδικασία θανάτωσης είναι αξιοσημείωτα όμοια με την παραίτηση από την κάθαρση. Στην καλύτερη περίπτωση ένα είδος κόπωσης οδηγεί σε παραίτηση από την καθημερινή καθαριότητα και συνειδητά πλέον επιτρέπεται η κυριαρχία της βρώμας. Πρώτα σε ατομικό επίπεδο. Κατόπιν, αναπόφευκτα, και στο συλλογικό. Το φίμωμα και τελικά η εξόντωση αυτής της εσωτερικής προσωπικότητας είναι το μεγαλύτερο κακό που κάνει ο άνθρωπος στον εαυτό του και τους άλλους.

Το ασθενές αυτό και αδύναμο στοιχείο και πυρήνας αμφισβήτησης που οδηγεί στην πνευματική ανάπτυξη είναι το μόνο που μπορεί να θέσει στόχους ευγενείς, οράματα, αξίες. Είναι κατά κάποιο τρόπο ελάχιστο και υπό διωγμόν μέσα στην σωματικότητα που το περιβάλλει. Ένα καρυδότσουφλο στον ωκεανό του ψέματος. Η κάθαρση είναι ο διαρκής αγώνας ανεξαρτησίας και συνέπειας στα οράματά του. Η καθαρότητα είναι η άρνηση στο ζώον να δώσει τον τόνο και να καθορίσει τον στόχο. Το ζώον μετριέται με το ψέμα. Η δήθεν προσωπικότητα προβάλλει ένα πρόσωπο. Ένα λιγότερο ή περισσότερο εξελιγμένο ψέμα. Η αληθινή προσωπικότητα δεν προβάλλει τίποτε. Ο αγώνας εδώ πέρα είναι διαρκής, με ένταση και μόνο όταν γίνει πάθος φτάνει σε αίσιο τέλος.

Αυτοπεριορισμός (Self-restriction)
Η Γεωμετρία και γενικώτερα τα Μαθηματικά είναι ένα μάθημα στον αυτοπεριορισμό. Διδάσκουν τον περιορισμό σε λίγες αρχές, τα αξιώματα, και την δημιουργία μέσα στα πλαίσια αυτών των κανόνων. Στην ανάπτυξή του ο αυτοπεριορισμός περνάει από δύο στάδια. Το πρώτο είναι η συγκρότηση των αξιωμάτων. Η θέσπιση των κανόνων που θα τηρούνται και η βεβαίωση ότι δεν θα οδηγήσουν σε αντιφάσεις. Το δεύτερο στάδιο είναι η ανάπτυξη των συνεπειών των αξιωμάτων, η θεωρία. Δεν υπάρχει θεωρία χωρίς αυτοπεριορισμό.

Ο βαθμός της χαοτικής συμπεριφοράς του ανθρώπου είναι αντιστρόφως ανάλογος της συνειδητοποίησης του αυτοπεριορισμού. Η ποιότητα της ζωής του είναι ανάλογος της συνειδητοποίησης του αυτοπεριορισμού. Ο Κομφούκιος έλεγε ότι ο ευγενής άνθρωπος δεν χρειάζεται εξωτερική νομοθεσία γιά να περιορίζει τις ενέργειές του. Εσήμαινε με αυτό την ύπαρξη αρχών, την συνέπεια σε αυτές και τον καρπό αυτής της πρακτικής που είναι η θεωρία. Ο Πλάτων απαιτούσε με έμφαση την διδασκαλία της Γεωμετρίας και την διέκρινε ανάμεσα στα υπόλοιπα μαθήματα. Ο Σωκράτης ετείρησε με ευλάβεια και συνέπεια ως το θάνατο τον αυτοπεριορισμό του.

Η θλιβερή εικόνα του σύγχρονου ανθρώπου και της ανθρωπότητας σήμερα δείχνει τις συνέπειες της άρνησης του αυτοπεριορισμού. Σε ατομικό επίπεδο η καταστροφή του χαρακτήρα εκδηλώνεται με την έλλειψη θεωρίας. Ένας νους που άγεται και φέρεται από τυχαία περιστατικά και καταστάσεις και είτε δεν έχει στόχους είτε οι στόχοι του είναι με μιά προοπτική άπειρης επέκτασης στην ύλη, την επιβίωση και την κυριαρχία με κάθε μέσον. Αυτό το "κάθε μέσον" είναι αναιρετικό του αυτοπεριορισμού. Το μέγεθος της καταστροφής του χαρακτήρα φανερώνεται από την έλλειψη θεωρίας, τον μιμητισμό, την ένταξη στην αγέλη.

Οι επιμέρους εικόνες των ατόμων συνθέτουν την θλιβερή εικόνα του κόσμου. Ένας κόσμος που πνίγεται από τις ακαθαρσίες που παράγει. Μακροσκοπικά υπάρχει μεγάλη ομοιότητα με την αποικία βακτηριδίων που κατατρώγουν το σώμα που τα φέρει και τα συντηρεί. Δεν υπάρχει αρχή, προσανατολισμός, θεωρία, όραμα. Μιά χαοτική εξάπλωση χωρίς νόημα, καταδικασμένη να αφανισθεί όταν θα έχει εξαντλήσει τους πόρους που την συντηρούν. Η αντίφαση είναι αξιοσημείωτη, γιατί τα πάντα συμβαίνουν στην προσπάθεια επιβίωσης και η κατάλληξη είναι χαμός και απώλεια.

Μιά πιό προσεκτική ματιά ωστόσο προειδοποιεί γιά την εξέλιξη αυτή. Η άνευ αρχών ανάπτυξη δεν είναι ανάπτυξη. Είναι καταστροφή. Στον ένα άνθρωπο και στην ανθρωπότητα. Στην σύγχρονη Ελλάδα αυτό φαίνεται ανάγλυφα στην καταστροφή των πόλεων. Έκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, οι περισσότερες πόλεις είναι κατεστραμμένοι τόποι. Συντηρούνται και αναπαράγονται από ασύδοτους, αυθαίρετους, τυφλούς ανθρώπους, ανίκανους να φαντασθούν τις συνέπειες των πράξεών τους. Ανίκανους όχι γιατί τους λείπει η ευφυϊα. Ανίκανους γιατί τους λείπει η θεωρία. Το να πράττεις στα πλαίσια μή-θεωρίας είναι στην καλύτερη περίπτωση σαν να μην-πράττεις και κατά κανόνα είναι καταστροφή.

Ο ηνίοχος των Δελφών είναι η αποτύπωση της μέγιστης αυτής αρχής σε ένα υπέροχο άγαλμα. Ο Σωκράτης και η μοίρα του δείχνουν σε ποίο περιβάλλον και συνθήκες εκδηλώνεται η αρχή αυτή. Το λίγο και σμικρόν της αρχής συνάδουν με το ελάχιστο και θαυματουργό της ποιότητας. Σε αντίθεση με το βαρετό, καταθλιπτικό, τυφλό, αρρωστημένο, βίαιο, και καταστρεπτικό της ποσότητας.

Περί Αγαθού ΙΙ (On Good -II)
Δεν υπάρχει κάτι καλύτερο από το Αγαθό και τίποτε χειρότερο από το μη-αγαθό. Το πρόβλημα είναι ότι δεν καταλαβαίνουμε το Αγαθό και γλυστράμε στο άλλο με μεγάλη ευκολία. Η κατανόηση του Αγαθού είναι η μέγιστη κατανόηση που μπορούμε να έχουμε. Τα υπόλοιπα είναι μιά προετοιμασία γι' αυτό, στην καλή περίπτωση. Στην κακή είναι μιά αντίπραξη σε αυτό, δηλαδή διάλυση. Την διδασκαλία αυτή την οφείλουμε στον Πλάτωνα.

Το φράγμα (The bound)

Οι ταχύτητες στο σύμπαν φράσσονται από την ταχύτητα του φωτός. Τίποτε δεν μπορεί να ξεπεράσει αυτή την ταχύτητα. Η συγκέντρωση πλούτου από έναν άνθρωπο δεν φράσσεται από τίποτα. Μπορεί να έχει όσα θέλει. Η παγκόσμια κοινωνία του επιτρέπει να συσσωρεύει πλούτο κατά βούληση, χωρίς να τον ελέγχει, πώς την συσσωρεύει. Το αποτέλεσμα είναι η απίστευτη αυτή ανισορροπία της οποίας γινόμαστε ολοένα πιό επώδυνα μάρτυρες. Σε όλες τις λεγόμενες ευνομούμενες χώρες μπορεί ένας να κερδίζει 1000 φορές περισσότερο από τον κατώτατο μισθό και 10.000 φορές περισσότερο από αυτόν που παίρνει κάποιο επίδομα πρόνοιας.

Δεν μπορείς να αυξήσεις τον πλούτο σου τόσο χωρίς να εκμεταλλεύσαι τους άλλους, την εργασία τους, τον μόχθο τους, την υπόστασή τους την ίδια. Η απληστία αυτή δεν είναι το πρωτογενές αίτιο. Το πρωτογενές αίτιο είναι η σκληρότητα. Αυτή αρχικά ανέχεται και τελικά χρησιμοποιεί την εκμετάλευση, περιβάλλοντας τον άπληστο με ένα χοντρό πετσί, αδιάτρητο θώρακα στον ανθρώπινο πόνο. Αν δεν είχε αυτή την σκληρότητα, δεν θα μπορούσε να υποστηρίξει μια τέτοια συμπεριφορά. Θα ντρεπότανε για τον εαυτό του.

Όπως γίνεται λοιπόν ολοένα πιο φανερό, αυτοί που διαχειρίζονται τον κόσμο, όχι μόνο δεν ντρέπονται, αλλά έχουν προχωρήσει στο στάδιο να υπερηφανεύονται για το κατώρθωμά τους. Σε όλες τις υψηλές θέσεις ρυθμίζουν οι ίδιοι τις απολαβές τους σε ολοένα μεγαλύτερη αναντιστοιχία με αυτές των υποτελών τους. Ακόμη και η παιδεία προσανατολίζεται στο μοντέλο της σκλήρυνσης κατά πλάκας της κοινωνίας, της διαίρεσής της ανάλογα με την σκληρότητά της απέναντι στους άλλους. Οι νέοι σιγά-σιγά παρασύρονται να χωνεύουν, να αφομοιώνουν και τελικά να επιδιώκουν τα ανώτερα επίπεδα σκληρότητας που θα τους φέρουν πλούτο και ευτυχία, όπως ... φαντάζονται. Δεν θα ασχοληθώ εδώ με το αγεφύρωτο χάος που υπάρχει ανάμεσα στην σκληρότητα και την ευτυχία. Αυτός που θέλει να τα παντρέψει ζητά το αδύνατον (Διώκει παίς ποτανόν όρνιν, που έλεγε και ο Αισχύλος).

Για να μπορέσουν οι κοινωνίες να αντιμετωπίσουν την καλπάζουσα ασθένεια θα πρέπει να θεσπίσουν ένα παγκόσμιο φράγμα, μια ελεγκτική υπηρεσία παγκόσμια, σαν τον ΟΗΕ. Κανείς να μην μπορεί να κερδίζει συνολικά στη ζωή του παραπάνω από ένα ορισμένο ποσόν Χ. Το Χ μπορεί να είναι μεγάλο (να δώσουμε κάποια περιθώρια στους παθολογικά άπλειστους, σαν τους ειδικούς χώρους για καπνιστές), π.χ. 100.000.000 ευρώ. Τέλος πάντων, υποθέτοντας ότι κάθε άνθρωπος μπορεί να ζήσει 100 χρόνια, ας θεσπίσουμε ένα παγκόσμιο φράγμα, που του επιτρέπει να ζει σαν βασιλιάς ξοδεύοντας κάθε χρόνο τα απαραίτητα στην πιο ακριβή χώρα του κόσμου. Θα υπάρχει όμως ένα φράγμα. Οποιοδήποτε ποσόν το υπερβαίνει θα αφαιρείται αυτόματα και θα διατίθεται για το κοινό καλό.

Η κατάσταση είναι κρίσιμη. Τα παραδείγματα της σκληρότητας και της εκμετάλευσης είναι πάρα πολλά. Στην εποχή μας, γνωστοί άπληστοι ηγέτες που ρήμαξαν τους λαούς τους ζώντας μέσα σε παλάτια με στρατούς από υπηρέτες. Δεν θέλω να πω ονόματα. Όλοι τους είχαν κακό τέλος. Σε ένα παγκόσμιο επίπεδο, το ρόλο ενός τέτοιου ηγέτη παίζει σήμερα μια ομάδα που χαρακτηρίζεται από το ότι η περιουσία της υπερβαίνει ένα φράγμα Χ. Κατ' αναλογίαν προς το παράδειγμα της μιας χώρας, ο ηγέτης αυτός ρημάζει την ανθρωπότητα, σε ένα ντελήριο αυτοδιάλυσης, οδηγώντας αναρίθμητους στην δυστυχία και τελικά και τον ίδιο σε τέλος φριχτό. Τέλος, που η προχωρημένη του σκλήρυνση του αποκρύπτει.

Πολλές φορές έθεσα στην αίθουσα το ερώτημα: Είναι ο ίδιος στόχος Να πάρω πτυχίο. με τον Να μάθω Μαθηματικά; Πάντοτε η συντριπτική πλειονότητα απαντούσε: Δεν είναι το ίδιο. Το επόμενο ερώτημα ήταν: Ποιός είναι ο ευγενής στόχος; Και πάλι η απάντηση ήταν: Ο πρώτος. Το τρίτο ερώτημα ήταν: Τι διαλέγουν οι περισσότεροι; Και πάλι η συντριπτική πλειονότητα απαντούσε: Το δεύτερο.

Φανέρωνε λοιπόν αυτός ο σύντομος διάλογος ότι ο μαθητής έχει επίγνωση της διαφοράς, επικεντρώνεται ωστόσο στο πτυχίο και όχι στο περιεχόμενο που αντιπροσωπεύει. Υπάρχει εδώ ένα ζήτημα, μια νοοτροπία που αναπτύσσεται στο παιδί από τα πρώτα του χρόνια κιόλας στο σχολείο. Οι βαθμοί, η επιτυχία στις εξετάσεις, ο προβιβασμός, η λεγόμενη, με κάποιο τόνο αθωότητας παπαγαλία. Η προσπάθεια συγκέντρωσης πιστοποιητικών που θα βεβαιώνουν ότι έχεις γνώσεις για κάποιο θέμα, τις οποίες όμως στην πραγματικότητα, μπορεί να μην έχεις ή να είχες και να τις έχασες μετά διάστημα μικρό από τις εξετάσεις.

Το φαινόμενο της απώλειας των γνώσεων μετά διάστημα μικρό είναι συνυφασμένο με το μικρό διάστημα μέσα στο οποίο αποκτήθηκαν, ή νομίζει ο μαθητής ότι αποκτήθηκαν, ασχολούμενος δυό τρεις μέρες με αυτές ή μια βδομάδα πριν τις εξετάσεις.

Η αθώα παπαγαλία δεν είναι καθόλου αθώα. Συνηθίζει το παιδί σε μια νοοτροπία, στην ουσία, προσποίησης και ανηθικότητας. Κοντά είναι και η αντιγραφή και το σκονάκι, όταν τα πράγματα γίνουν κρίσιμα και μπορούμε να το κάνουμε χωρίς να μας καταλάβουν, χωρίς δυσάρεστες συνέπειες. Και το περιεχόμενο; Ποιός νοιάζεται γι αυτό; Συνηθίζει το παιδί να βλέπει τα μαθήματα σα στραγάλια. Τη μια το ένα, την άλλη το άλλο, να ξεμπερδεύουμε με αυτά.

Το να διατίνεσαι ότι ξέρεις κάτι ενώ δεν το ξέρεις και να παρουσιάζεις και ένα πιστοποιητικό ενισχυτικό της σκηνοθεσίας, δεν είναι καθόλου αθώο. Είναι η είσοδος στην περιοχή της πονηρίας, από την οποία η έξοδος είναι πράγμα δυσκολότατο έως ακατόρθωτο. Το θέμα είναι να μην μπεις εκεί μέσα. Να μην αρχίσεις να αναλώνεσαι σε καμώματα πως τάχα ξέρεις τόνα ξέρεις τάλλο κτλ., να θες να πείσεις τους άλλους ότι τη γνώση την κατέχεις, αντί να κάθεσαι στο σπίτι σου, στο πίσω ήσυχο δωμάτιο, να παλεύεις να την αποκτήσεις να την κατανοήσεις, να την κάνεις δική σου, πιστή, που να μην σε εγκαταλείπει ποτέ. Εκεί που θα αναλωθείς θα έχεις επιτυχία: Την αληθινή γνώση ή τη δημιουργία εντυπώσεων. Θα μαζέψεις τα χαρτιά σου, τα πιστοποιητικά κτλ., που, ωστόσο, θα είναι μαρτυρίες ότι αυτή είναι μακριά σου, απρόσητη για σένα.

Αν υπήρχε το έργο, ώστε να γίνει προσητή, μπορεί και να μην χρειαζόντουσαν όλα αυτά τα πιστοποιητικά. Θα ερχόντουσαν μόνα τους αυτά, χωρίς ιδιαίτερη επιδίωξη. Όταν η επιδίωξη είναι προς αυτά, η γνώση πάει περίπατο. Και μπορεί να σου βγει και κακία, όταν κάποιος σε αμφισβητήσει. Γιατί στην αμφισβήτηση, η ασπίδα για την αντίδραση με κακία και εγωϊσμό είναι η ίδια η γνώση, η απόλαυση της συμβίωσης μαζί της. Δεν χρειάζεται αυτή πιστοποιητικά, ούτε αναγνώριση, ούτε επικρότηση, ούτε τίποτε από αυτά. Όταν υπάρχει, είναι πηγή ζωής και καλοσύνης, περιστολή του εγωϊσμού, διεύρυνση συνείδησης, εξ ορισμού. Η κακία και ο εγωϊσμός είναι στένεμα και περιορισμός συνείδησης,  και αυξάνονται αυτά, όταν κάποιος προσβάλλει τις εντυπώσεις που θέλεις να δημιουργήσεις.