6 Εξίσωση θερμότητας: Πεπερασμένα στοιχεία

6.4 Άμεση μέθοδος του Euler

Στη συνέχεια, θα χρησιμοποιήσουμε την άμεση μέθοδο του Euler για τη διακριτοποίηση ως προς τον χρόνο της (6.4). Θέτουμε και πάλι k=T/M και tj=jk, j=0,,M, μια διαμέριση του [0,T].

Θεωρούμε λοιπόν τις προσεγγίσεις UnVh, n=1,,M, τέτοιες ώστε

(Un-Un-1k,χ)+((Un-1),χ)=0,χVh,U0=gh, (6.38)

όπου ghVh μια προσέγγιση της g. Η (6.38) γράφεται τώρα ως

(Un,χ)=(Un-1,χ)-k((Un-1),χ),χVh,U0=gh. (6.39)

Με όμοιο τρόπο όπως και προηγουμένως η (6.39) είναι ισοδύναμη με ένα γραμμικό σύστημα της μορφής

αn=(-k𝒮)αn-1,

όπου και 𝒮 είναι οι πίνακες της (6.6) και αj διανύσματα με συνιστώσες αj=(α1j,,αNj)T, j=0,,N. Επειδή ο πίνακας είναι αντιστέψιμος, έχουμε

αn=-1(-k𝒮)αn-1. (6.40)

Συνεπώς, επειδή γνωρίζουμε το διάνυσμα α0, χρησιμοποιώντας την (6.40), μπορούμε να προσδιορίσουμε αναδρομικά τα αn και κατ’επέκταση την προσέγγιση Un της u(,tn).

Σε αυτό το σημείο και για να δείξουμε την ευστάθεια της μεθόδου (6.38), θα χρειαστεί να υποθέσουμε την ακόλουθη σχέση την οποία πρέπει να πληρούν οι συναρτήσεις του χώρου Vh. Υποθέτουμε λοιπόν ότι υπάρχει σταθερά C1 ανεξάρτητη του h, τέτοια ώστε

χC1h-1χ,χVh. (6.41)

Η ανισότητα (6.41) καλείται αντίστροφη ανισότητα. Στην περίπτωση που Vh είναι οι συνεχείς κατά τμήματα γραμμικές συναρτήσεις σε έναν ομοιόμορφο διαμερισμό, τότε ικανοποιείται η (6.41), βλ. Άσκηση 6.3.

Στη συνέχεια, θα δείξουμε την ευστάθεια της μεθόδου (6.38).

Θεώρημα 6.7.

Έστω ότι οι UnVh, n=0,,M, ικανοποιούν τη (6.38) και ότι ο Vh ικανοποιεί τη (6.41). Τότε, αν kh22C12, όπου C1 είναι η σταθερά στην (6.41), έχουμε

max0nMUnU0. (6.42)
Απόδειξη.

Επιλέγουμε χ=Un-1 στην (6.38), οπότε

(Un,Un-1)-Un-12+k(Un-1)=0. (6.43)

Επίσης, εύκολα μπορούμε να δούμε ότι

2(Un,Un-1)=Un2+Un-12-Un-Un-12.

Επομένως, η (6.43) γίνεται

12(Un2-Un-12-Un-Un-12)+k(Un-1)=0. (6.44)

Επίσης, αν επιλέξουμε χ=Un-Un-1 στην (6.38), έχουμε

Un-Un-12-k((Un-1),(Un)-(Un-1))=0. (6.45)

Στη συνέχεια, χρησιμοποιώντας την ανισότητα Cauchy–Schwarz και την (6.41), η (6.45) δίνει

Un-Un-12 k(Un-1)(Un)-(Un-1)
C1kh(Un-1)Un-Un-1.

Επομένως, λαμβάνουμε

Un-Un-1C1kh(Un-1). (6.46)

Αν χρησιμοποιήσουμε τώρα την (6.46) στην (6.44), παίρνουμε

Un2-Un-12(C12kh2-2)k(Un-1). (6.47)

Συνεπώς, λόγω της υπόθεσης C12kh2-20, η (6.47) δίνει τη ζητούμενη σχέση (6.42). ∎

Θεώρημα 6.8.

Έστω uC2([0,L]×[0,T]) η λύση της (6.1) με gC2[0,L] και UnVh, n=0,,M, ικανοποιούν την (6.38) με U0=Rhg και ο Vh την (6.41). Τότε, αν kh22C12, όπου C1 είναι η σταθερά στην (6.41), έχουμε ότι υπάρχει σταθερά C, ανεξάρτητη των k και h, τέτοια ώστε

max0nMUn-u(,tn)C(k+h2). (6.48)
Απόδειξη.

Γράφουμε και πάλι Un-u(,tn)=ϑn+ρn με ρn=W(,tn)-u(,tn) και ϑn=Un-W(,tn). Όπως και προηγουμένως, λόγω της (6.25), αρκεί να εκτιμήσουμε την ϑn. Μπορούμε να δούμε ότι το ϑn ικανοποιεί την ακόλουθη σχέση

(ϑn-ϑn-1k,χ)+((ϑn-1),χ)=-(ωn,χ),χVh, (6.49)

όπου ωn=ω1n+ω2n και

ω1n=ρn-ρn-1k,ω2n=un-un-1k-utn-1.

Παρόμοια, όπως και στο Θεώρημα 6.4, έχουμε

(ϑn-ϑn-1k,χ)+((ϑn-1),χ)
 =-(Rhun-Rhun-1k,χ)-((Rhun-1),χ)
 =-(ρn-ρn-1k,χ)-(un-un-1k,χ)-((un-1)x,χ)
 =-(ρn-ρn-1k,χ)-(un-un-1k,χ)+(utn-1,χ)
 =-(ω1n+ω2n,χ),

Από την (6.27) έχουμε ότι ω1nCh2. Επίσης, λόγω του αναπτύγματος Taylor, παίρνουμε

ω2n=un-un-1k-utn-1=k-1tn-1tn(t-tn)utt(,t)dt.

Συνεπώς, λαμβάνουμε

ω2nCk. (6.50)

Άρα, συνδυάζοντας τις (6.27) και (6.50), έχουμε

ωnC(k+h2),n=1,,M. (6.51)

Στη συνέχεια, θα ακολουθήσουμε τα βήματα της απόδειξης του Θεωρήματος 6.7. Επομένως, επιλέγουμε χ=ϑn-1 στην (6.49) και λαμβάνουμε

(ϑn,ϑn-1)-ϑn-12+k(ϑn-1)2=-k(ωn,ϑn-1)kωnϑn-1. (6.52)

Επειδή

2(ϑn,ϑn-1)=ϑn2+ϑn-12-ϑn-ϑn-12.

η (6.52) γίνεται

12(ϑn2-ϑn-12-ϑn-ϑn-12)+k(ϑn-1)2kωnϑn-1. (6.53)

Στη συνέχεια, επιλέγοντας χ=ϑn-ϑn-1 στην (6.49), έχουμε

ϑn-ϑn-12-k((ϑn-1),(ϑn)-(ϑn-1))=-k(ωn,ϑn-ϑn-1). (6.54)

Στη συνέχεια, χρησιμοποιώντας την ανισότητα Cauchy–Schwarz και την (6.41), η (6.54) δίνει

ϑn-ϑn-12 k(ϑn-1)(ϑn)-(ϑn-1)+kωnϑn-ϑn-1
C1kh(ϑn-1)ϑn-ϑn-1+kωnϑn-ϑn-1.

Επομένως, λαμβάνουμε

ϑn-ϑn-1C1kh(ϑn-1)+kωn.

Στη συνέχεια, υψώνοντας στο τετράγωνο και τα δύο μέλη της προηγούμενης ανισότητας παίρνουμε

ϑn-ϑn-12C12k2h2(ϑn-1)2+k2ωn2+2C1k2h(ϑn-1)ωn. (6.55)

Χρησιμοποιώντας τώρα την (6.55) στην (6.53) παίρνουμε

ϑn2-ϑn-12(C12kh2-2)k(ϑn-1)2+k2ωn2+2C1k2h(ϑn-1)ωn+2kωnϑn-1.

Στη συνέχεια, λόγω της υπόθεσης C12kh2-20, παίρνουμε

ϑn2-ϑn-12k2ωn2+2C1k2h(ϑn-1)ωn+2kωnϑn-1. (6.56)

Εύκολα μπορούμε να δούμε ότι για κάθε ϵ>0 ισχύει η ανισότητα 2ab(ϵa)2+(1/ϵ)b2 με a,b. Έτσι, επειδή k1, υπάρχουν σταθερές c και C, τέτοιες ώστε από την (6.56) έχουμε

ϑn2(1+ck)ϑn-12+Ckωn2. (6.57)

Αν θέσουμε ω¯=max0nMωn, από την (6.57) προκύπτει τώρα

ϑn2 (1+ck)nϑ02+Ckj=0n-1(1+ck)jωn2
ecknϑ02+Ckω¯2j=0M-1eckj
ecknϑ02+Ckω¯2eckM-1eck-1
ecTϑ02+Ccω¯2.

Συνεπώς, λόγω της (6.51) έχουμε

ϑn2Cϑ02+C(k+h2)2.

Επομένως, λόγω της (6.25) και του γεγονότος ότι ϑ(0)=0, έχουμε ότι ισχύει η επιθυμητή σχέση (6.48). ∎